Ik weet niet hoe het anderen vergaat, maar bij discussies over klimaatverandering en in het bijzonder over de opwarming van de aarde, raak ik elke keer weer het spoor bijster. Ik probeer die discussies te volgen en mij een zuiver beeld van het vraagstuk te vormen, maar ik krijg er geen vat op. Dat het klimaat geen constante is en met de tijd verandert, kan ik mij goed voorstellen. Ook dat die veranderingen tot grote problemen en serieuze uitdagingen voor de mensheid kunnen leiden. Echter over de oorzaken en de richting van die klimaatverandering liggen de opvattingen nog zo ver uiteen, dat ik nog geen idee heb, waar ik aan toe ben en wat ik moet doen.
Is de opwarming van de aarde nu hoofdzakelijk aan menselijk gedrag te wijten, of is het vooral een onvermijdelijk gevolg van een natuurlijke klimaatcyclus? Of iets er tussenin? Zegt u het maar. Ook voor wat betreft de richting kunnen we blijkbaar nog alle kanten op. De scenario’s variëren zo’n beetje van: ‘verlies van al het ijs op de polen’ tot ‘een nieuwe ijstijd’. Het is dan ook niet verwonderlijk, dat het maatschappelijke debat nogal chaotisch verloopt en er met name veel verwarring bestaat over de niet onbelangrijke vraag: wat te doen? Want waar moeten we beginnen en als we wat gaan doen, wie gaat dat dan betalen? De bedragen die bij sommige scenario’s genoemd worden, zijn zo astronomisch hoog, dat het alles en iedereen gaat raken, wat niemand goed uitkomt. Volg de nieuwsberichten. En om het geheel nog wat complexer te maken, steekt er ook nog iets anders de kop op: de schuldvraag: wie heeft de klimaatverandering veroorzaakt? Die vraag wakkert de strijd aan tussen de meer progressieve en behoudende stromingen binnen de samenleving. Het gevolg is dat het debat nóg meer vertroebelt en polariseert en inmiddels zijn ‘elegance’ totaal heeft verloren.
Zelf bezit ik niet het inzicht en de benodigde kennis om over het klimaatvraagstuk iets zinnigs te kunnen melden. Ik ben volledig aangewezen op de kennis van anderen die daar grondig studie van hebben gemaakt. Punt is alleen, dat die experts het niet met elkaar eens zijn. Zelfs de wetenschap, waarop mijn hoop uiteindelijk gericht is, geeft slechts beperkt inzicht. Wat sommige wetenschappers op basis van hun onderzoeken, modellen en feiten als de ‘waarheid’ over de klimaatverandering beschouwen, wordt weer door andere wetenschappers gerelativeerd op basis van andere onderzoeken, andere modellen en andere feiten. De uitkomsten zijn dus afhankelijk van hoe je naar de dingen kijkt én waar. Dat betekent, dat al die onderzoeksresultaten, bewijzen en conclusies context-gebonden zijn en daarmee te beperkt om algemene conclusies over dit wereldomvattende klimaatvraagstuk te kunnen trekken. Alleen al door de schaal is het vraagstuk waarschijnlijk veel complexer, dan over het algemeen wordt aangenomen. Die uitkomst is natuurlijk frustrerend voor de oplossingsgerichte doeners, hoe goed bedoeld ook, maar wel iets om bij het actieplan rekening mee te houden, dunkt me. Spijtig is dan weer, dat veel mensen, vooral in de politiek, toch al op basis van die beperkte en eenzijdige inzichten een onwrikbaar standpunt ten aanzien van klimaatvraagstuk lijken te hebben ingenomen en nu al schijnen te weten wat er moet gebeuren.
Hoe kijk ik als leek naar de problematiek? Als ik mijn eigen ervaring als uitgangspunt neem, dan merk ik feitelijk niets van een klimaatverandering. Of is dat te simpel gedacht? Toegegeven, we hebben de laatste jaren opvallend warme zomers gehad en dat vond ik, eerlijk gezegd, best prettig. Als ik het zuiver bekijk, bestaat de klimaatverandering slechts als voorstelling in mijn hoofd; een voorstelling die dagelijks wordt gevoed met media-beelden van smeltende ijskappen, woestijnen, bosbranden, overstromingen, migrerende bevolkingsgroepen en dieren in nood, maar ook via gesprekken op straat, harde en verhitte discussies op tv, alarmerende artikelen, dreigende boektitels en schokkende statistieken. In mijn geest heeft zich de afgelopen jaren geleidelijk een angstaanjagend en deprimerend beeld opgebouwd, dat mij oproept, nee toeschreeuwt om in actie te komen. Het wonderlijke is echter, dat er op het zelfde moment in mijn dagelijkse leefwereld niets is, dat die voorstelling bevestigt. Ik kijk uit het raam: het zonnetje schijnt, de mensen dragen dikke jassen tegen de kou, de wintervogels eten van de oranje bessen in mijn tuin en de kale bomen staan er gracieus bij, geduldig wachtend op het voorjaar. Niet bepaald een sfeer om ten strijde te trekken.
Dat dubbele gevoel verklaart wellicht waarom ik, ondanks de alarmbel in mijn hoofd, rustig op mijn stoel zit. Natuurlijk, het ligt voor de hand, dat we als mensheid ons leefgedrag moeten leren aanpassen aan de veranderingen. Alleen, ik heb nu nog geen idee waar ik moet beginnen? Moet ik mijn auto direct verkopen? Moet ik mijn ijsmuts nu weggooien of juist niet? Mijn actiebereidheid wordt gesmoord door gevoelens van onzekerheid over dit vooralsnog ongrijpbare klimaatvraagstuk. Eerlijk gezegd, denk ik, als ik zo vrij mag zijn, dat zowel de activisten als de sceptici het ook niet weten en gewoon maar wat roepen. No offence! Zo werkt het nu eenmaal. De rationaliteit van ons handelen wordt vaak overschat. Het ‘uitstaan’ van onzekere tijden en geduldig wachten op echte antwoorden is nooit een sterke eigenschap van mensen geweest. Liever zoekt men bij onrust zo snel als mogelijk onderdak bij gelijkgestemden en zingt men het lied lustig met hen mee, of de tekst nu begrepen wordt of niet.
Verder is het hele klimaat debat inmiddels zo gedrenkt in politiek en economische belangen, dat ik de indruk krijg, dat het vaak niet meer om de waarheid van het betoog gaat, maar om het lucratieve voordeel van het gelijk. ‘We leven in een ‘post-truth era of meaningless pledges, applause-line rhetoric and politics as entertainment’, las ik van de zomer in een Engelse krant. Dat geeft de situatie aardig weer. Wie zit daar op te wachten? Ik wil graag in het kader van het klimaat vanuit inzicht en verantwoordelijkheid handelen en niet zomaar zonder kennis van zaken dingen roepen of doen, die achteraf onzinnig of onverstandig blijken te zijn. Die wat voorzichtige, ingetogen houding is wellicht voor veel activisten te passief en zal ongetwijfeld als onverantwoord, zwak en besluiteloos worden geïnterpreteerd. Dat is dan spijtig. Ik troost mijzelf met de opbeurende en vermakelijke woorden van de filosoof Bertrand Russell: ‘The painful thing about our time is that those who feel certainty are stupid and those with any imagination and understanding are filled with doubt and indecision. Let doubt prevail’.
Voorlopig sta ik dus wat betreft het klimaatvraagstuk op het standpunt van niet-weten. Van daaruit volg ik het debat, verdiep ik mij onderzoekend in het vraagstuk en doe ik per definitie het mijne om het milieu te sparen. Met velen ga ik steeds voorzichtiger en zuiniger met de aarde om: ik scheid het afval, vermijd plastic als dat kan, eet amper nog vlees, ga vaker met het openbaar vervoer, enzovoort. En vanzelfsprekend denk ik zelfkritisch na over de confronterende vraag of ik mijn kop misschien toch niet teveel in het zand steek en ik straks, als het voor de natuur onverhoopt toch te laat blijkt te zijn geweest, sukkelig en schuldig moet bekennen, dat ik het niet geweten heb. Dat hebben we eerder meegemaakt en is zeker niet de bedoeling.
De sociale druk is dus terecht hoog. Echter, de roep van binnenuit is toch net iets krachtiger. Die zegt me niet blind achter heersende meningen over klimaatverandering aan te hollen en mij wild in het gedruis te storten, maar de onwetendheid net zo lang alert en onderzoekend ‘uit te staan’, totdat het echte inzicht gloort en ik bewust mijn ver-antwoord-elijkheid kan nemen.
OBSERVATIONS 
Chapeau, Menno. Een schot in de roos wat mij betreft, deze blog. Je bent zeker niet de enige die het spoor bijster is, Menno. Mij vergaat het net zo. Ik heb geprobeerd mij als leek een objectief beeld te vormen, er veel over gelezen, argumenten van voor en tegenstanders tegen elkaar afgewogen, mijn gezonde verstand proberen te gebruiken etc, maar ik kom er ook niet uit. Mijn voorlopige redenering is dat als de wetenschap het nog niet volledig doorgrondt, we heel voorzichtig moeten zijn met maatregelen. Het is wel vaker gebeurd dat hypothese als feiten werden gepresenteerd en statistische correlaties als causaliteit. Laten we vooral zaken aanpakken waarvan het evident is dat het nodig is, zoals behoud van biodiversiteit, vervuiling en bestrijding van oorlog honger en armoede. Ik denk dat het accent op CO2 reductie misschien andere dringend noodzakelijke maatregelen belemmert. Tot slot vind ik het ook nogal kenmerkend om te zien dat je als kritische beschouwer van de klimaatproblematiek direct als klimaatontkenner wordt gelabeld. Alsof de meeste van ons niet gewoon goed voor onze aarde zouden willen zorgen. Het maakt feitelijk een discussie moeilijk zo niet onmogelijk. We weten eigenlijk niets en kijken als een konijn in het licht van de naderende koplampen.
Richard, dank voor je reactie. Het is inderdaad kenmerkend dat een kritische houding vaak wordt geframed als klimaatontkenner. Wat onzin is, omdat ik net zo kritisch sta tegenover diegenen die de klimaatproblematiek ontkennen. Waar het mij om gaat is uit het binaire denken van voor of tegen te stappen en zicht te krijgen op wat er werkelijk speelt. Dat begon bij mij met deze zelfreflectie: het niet-weten. Van daaruit maar eens kijken hoe het verder gaat.
Beste Menno, er waren ook veel wetenschappers die vertelden dat de zon om de aarde draaide, dat de aarde plat was. Galileo verbrak dat onweten. Vanaf midden jaren zestig is (te beginnen met Silent Spring) een contante onderstroom van wetenschappers geweest die duidelijk hebben gemaakt dat de industriële revolutie een ramp is voor de natuur. Inmiddels zijn we vele jaren verder en is duidelijk dat menselijke activiteit van invloed is op de natuur en klimaat. Uiteraard mogen mensen andere gedachten daarover hebben. Een kritische houding is goed en noodzakelijk.Maar de tegenstanders doen mij altijd denken aan degenen die tegen ir. Lely riepen dat versterking van de dijken niet nodig was. 1953 bewees hun ongelijk. Het is positief dat je meer met het openbaar vervoer gaat & weinig vlees eet. Ga vooral zo door! Ontspullen (bijvoorbeeld kleding) is ook enorm van belang. De maatschappelijke en milieu-impact van spullen is vaak nog onderbelicht.
Rattenvangers van Hamelen zoals Thierry Baudet gebruiken de onrust die het neoliberale beleid van de afgelopen jaren heeft veroorzaakt bij de middenklasse voor eigen machtsgeilheid. Platte retoriek, morele leegheid en nep-nieuws is de drie-eenheid van Baudet.
Ik laat me niet leiden door Russell. Twijfel leidt wat mij betreft uiteindelijk tot passiviteit. Churchill vind ik eerder interessant. In de recente biografie van Andrew Roberts wordt een beeld geschetst van een gecompliceerde persoonlijkheid, die op essentiële momenten niet twijfelde en zijn instinct volgde. En we zitten nu in een tijdperk waarin we ons instinct moeten volgen en de aarde beter moeten achterlaten dan we hem aantroffen.
Ha starvan. Dank weer voor je reactie. Ik heb Silent Spring niet gelezen, maar weet dat het over de milieuproblematiek gaat, die ontstaan is door de industrialisering en met name het gebruik van pesticide. Silent Spring was, zoals je schrijft, zo’n beetje het begin van de milieubeweging die zich verzet tegen de ongeremde exploitatie van de natuur door de mens en de daarmee samenhangende vervuiling. Het belang daarvan heeft niet aan waarde ingeboet als we kijken naar de wereldwijde vervuiling waar we nu mee zitten.
Is het klimaatvraagstuk, met name de opwarming van de aarde een zelfde soort vraagstuk? Veel mensen denken van wel. Prominente wetenschappers als Freeman Dyson, Richard Lindzen, Willie Soon, William Happer en Nils-Alex Mörner denken van niet. Het klimaatvraagstuk moet niet in eerste instantie vanuit een vervuilingsoptiek benaderd worden. Hun ‘narrative’ staat dan ook loodrecht op de dominante ‘narrative’ van de klimaatactivisten. En ik krijg niet de indruk, dat deze wetenschappers maar wat uit hun duim zuigen. Het is interessant om bij hun ideeën stil te staan. En wees gerust, hun niveau heeft niets met de Baudets van deze wereld te maken, anders ging ik volledig met je mee. Hun denken is van een wetenschappelijke, niet politieke, orde. Daarom zet ik die twee verhalen bewust naast elkaar en denk ik, zo, let’s move beyond the trivial en laten we de verschillende denkbeelden en standpunten nog maar eens herijken. Vandaar de reden van mijn blog.
Om even te proeven: Richard Lindzen: ‘What historians will definitely wonder about in future centuries is how deeply flawed logic, obscured by shrewd and relenting propoganda, actually enabled a coalition of powerful special interests to convince nearly everyone in the world that CO2 from human industry was a dangerous. planet-destroying toxin. It will be remembered as the greatest mass delusion in the history of the world that CO2, the life of plants, was considered for a time to be a deadly poison’. Dit verhaal, in combinatie met diepgaande wetenschappelijke kennis van deze heren over het klimaat en de werking van CO2 daarbinnen, geeft genoeg aanleiding om – in ieder geval – nog een keertje het ingenomen standpunt tegen het licht te houden. Dat is geen negatieve twijfel, maar het diepe menselijke instinct om altijd open te staan voor en alert te zijn op (kortom, te observeren), wat er werkelijk aan de hand is, ongeacht het feit dat je het al denkt te weten en vele anderen je helemaal gelijk geven 😉
Menno, het lijkt er op dat je m’n punt gemist hebt. Wetenschappers die in de tijd van Copernicus en Galilei moeite hadden met een nu vaststaand wetenschappelijk feit dat de aarde om de zon draait, zijn vergelijkbaar met Lindzen. En voor een stevig weerwoord op Lindzen en andere sceptici, zie https://www.denieuwereporter.nl/2019/02/ongefundeerde-berichten-over-klimaatverandering-verdienen-het-niet-om-eindeloos-herhaald-te-worden-door-de-journalistiek/
En mocht je nog eens willen lezen in welke mate de mens invloed heeft op zijn leefomgeving dan wil ik met liefde de boeken 1491 en 1493 van Charles Mann aanraden.
Herkenbaar Menno! Verwarrende tijden mooi verwoord.
Erik, in antwoord op je bericht van 29 december 2019. Met respect. Ik heb je punt niet gemist, het is echter een vergelijking zonder grond. Je kunt de situatie rond het ontstaan van een nieuw inzicht in de astronomische wetenschap niet zomaar projecteren op de situatie rond het klimaatvraagstuk en van daaruit conclusies trekken. Galileo schreef ooit: ‘In questions of science, the authority of a thousand is not worth the humble reasoning of a single individual.’ Je zou Lindzen zo’n individual kunnen noemen, en hem op zijn minst kunnen respecteren. Je trekt echter al direct een andere conclusie. Met zulke vergelijkingen kun je dus alle kanten op en dat is zonder betekenis. Waar het mij om gaat is om uit dit binaire denken te stappen (daar gaat mijn blog over) en meer open, onpartijdig, niet vooringenomen en pragmatisch naar dingen te kijken. Dat is humaner, dan het gebekvecht tussen partijen
Het weerwoord op Lindzen, je link, is journalistiek gezien een tendentieus stuk, waarin de mening er eerder was dan de argumentatie. Ook een voorbeeld van binair denken waarin één partij anderen wil overtuigen van het eigen gelijk. Dat soort stukken gaan over en weer en hebben niets met wetenschap te maken, maar met twijfelachtige beïnvloeding en censuur (alleen de titel al). Brrr.
Echter dank voor de naam van Charles Mann. Ik heb naar een documentaire over hem gekeken. Heel interessant. Ik zal nooit ontkennen dat de mens grote invloed op zijn omgeving heeft, maar het vraagt wel gedegen onderzoek voordat er finale conclusies getrokken worden en er maatregelen worden genomen.