Het verlangen

Zoekend op Spotify naar audioboeken om mijn reistijd goed te benutten, trof ik tot mijn verrassing de in het Engels voorgelezen roman Siddhartha van Hermann Hesse aan. De ontdekking van dit boek waarvan de eerste druk in 1922 verscheen, wekte aangename herinneringen bij me op die me verplaatsten naar het begin van de zeventiger jaren. Het boek werd in die tijd pas voor het eerst in de Verenigde Staten uitgegeven en werd daar meteen een bestseller. Bij toeval kruiste het mijn pad en het werd mijn favoriete boek. Het was een openbaring voor me. Het boek dat over de zoektocht van Siddhartha naar de zin van het bestaan gaat, raakte mijn verwonderde en naar inzicht zoekende ziel in de kern en werd een reisgids voor het leven.

Met de jaren echter, zo gaat dat, veranderden de acute vragen in mijn leven en kwamen er vele andere reisgidsen bij. Geleidelijk verloor Siddhartha zijn ‘spark’ en het verhaal verdween naar de achtergrond. Ik zag het boek nog wel eens staan in de boekwinkel. Dan voelde ik soms de aandrang het weer in te zien, maar ik liep meestal toch door. Ik was te druk met andere dingen. Maar nu, veertig jaar later, trok het audioboek mijn aandacht. De vondst op Spotify maakte mij weer nieuwsgierig. Ik besloot het luisterboek direct te downloaden en te ‘herlezen’ tijdens het autorijden. Dat was geen verloren tijd. Een week later had ik het uit en ik ben, eerlijk gezegd, weer net zo onder de indruk als weleer. Ik ben er stil van. Het boek spiegelt nog steeds de essentie van mijn eigen wijsgerige zoektocht, waaronder ik ook mijn Observations reken, en heeft voor mij niets van zijn eerdere waarde verloren. Integendeel.

Wat mij raakt in het boek is, dat het op verhalende wijze een innerlijke zoektocht beschrijft waarvan veel mensen iets zullen herkennen. Het verhaal speelt zich af in India rond de 6^e eeuw vóór de jaartelling. Het is de tijd van Gotama de Buddha. Siddhartha heeft het sterke wijsgerige verlangen te begrijpen wat de zin van het bestaan is. Zijn verlangen is zo hevig, dat hij er zich van jongs af aan door laat leiden. Niets kan hem daarvan weerhouden. Het leidt hem weg van zijn ordelijke, comfortabele en veelbelovende leven als Brahmaan. Hij vertrekt naar de samana’s, mannen die hun leven wijden aan het geestelijke leven en de zoektocht naar verlichting. Bij hen hoopt hij de weg te vinden naar inzichten waartoe hij in de gewone wereld, vol verleidingen en onbelangrijk gedoe, niet kan doordringen. Hij kiest voor de innerlijke weg van de meditatie, een weg  die gepaard gaat met armoede en ontberingen. Die keuze leidt tot veel weerstand in zijn omgeving, maar dat deert Siddhartha niet. Zijn wil is zo krachtig en overtuigend, dat zelfs zijn vader hem uiteindelijk zijn vertrouwen en zegen geeft.

Bij de samana’s leert Siddhartha wat denken, wat wachten en wat vasten is; ogenschijnlijk zinloze eigenschappen die hem later in zijn leven zeer goed van pas blijken te komen. Ze bieden hem scherpte, zelfbeheersing en onafhankelijkheid.  Na vele jaren beseft hij echter dat zijn geestelijke leven bij de samana’s zijn wijsgerige verlangen niet tot rust heeft gebracht. Daarom verlaat hij de samana’s, volgt het kompas van zijn verlangen en trekt de mensenwereld in waarvan hij voor het eerst de schoonheid en aantrekkingskracht ontdekt. Die wereld zal zich in vele aspecten aan Siddharta manifesteren: de handel, het geld, de liefde, de lust, het vaderschap, het verlies, de pijn, enz. Hij leert, geholpen door zijn minnares Kamala, de zinnelijke wereld kennen, weet zich ermee te verbinden en zich eraan te verliezen.  Maar er komt een moment dat hij niet verder kan en vastloopt. In die crisis ontdekt hij weer zijn diepe innerlijke verlangen. Het zet hem aan om ook deze wereld achter zich te laten en hij vertrekt.  De laatste jaren van zijn leven is hij veerman bij de rivier die beide werelden scheidt maar ook omvat: de wereld van de geest en die van de gewone mensen. Hij ervaart dat de rivier hem veel te vertellen heeft. Pas als hij oud is en veel van het leven heeft ervaren en doorvoeld, komt hij, luisterend naar de rivier, tot onverwachte inzichten en vindt zijn verlangen eindelijk rust.

Siddhartha is een prachtig boek, inspirerend qua inhoud en geschreven in een eenvoudige stijl. Hesse heeft na Siddhartha nog vele boeken geschreven die de moeite waard zijn, o.a. De Steppenwolf. Na het beëindigen van het meesterwerk Das Glasperlenspiel, wat een absolute aanrader is, wint hij in 1946 de nobelprijs voor de literatuur voor zijn hele oeuvre. Zijn boeken zijn inmiddels vertaald in méér dan 60 talen. In 2005 waren er al méér dan 100 miljoen boeken verkocht. Nog jaarlijks rollen er vele boeken van de persen. Ik denk dat ik begrijp waarom. In al zijn boeken gaat het over mensen die tussen alle wereldse aangelegenheden door op zoek zijn naar de betekenis van hun bestaan. Die zoektocht is voor velen heel herkenbaar, ook al zijn we meestal met andere dingen bezig en is het decor waar die verhalen zich afspelen niet te vergelijken met de wereld van nu. Maar het wijsgerig verlangen zit in het bloed van elk mens en zal ook in onze drukke, technologische wereld, ondanks alle oppervlakkigheid en afleidingen, zijn weg en eigentijdse vorm vinden.