“Ein ganz normaler Genie”

“Ein ganz normaler Genie” (Filosoof Peter Sloterdijk over Dr. Rudolf Steiner (1861 – 1925)

In een interview met filosoof en schrijver Peter Sloterdijk in 2011 spreekt deze over een onderwerp dat hij beschouwt als het grootste vraagstuk van deze tijd: de noodzaak voor de mens om op een andere wijze te gaan leven. Met zijn kenmerkende cynische ondertoon maakt Sloterdijk zich duidelijk: ‘Die Evidenz dass man das Leben von Grund auf verändern muss, dass es keinen Sinn hat ein paar politische Phrasen ein zu übenen und in einem Hinterzimmer eines Lokales eine neue Partei zu gründen, sondern dass es darauf ankommt aus den Molekularen heraus das ganze Leben neu auf zu bauen.’ Als we deze opmerkingen van Sloterdijk plaatsen tegen de achtergrond van de grote mondiale vraagstukken waar de mensheid zich in deze tijd voor gesteld ziet, dan is deze heftige bewering van de spraakmakende filosoof niet eenvoudig als flauwekul weg te wimpelen.

Volgens Sloterdijk worden steeds meer mensen zich bewust van de urgentie dat er ten behoeve van de duurzaamheid van het leven op aarde iets moet veranderen. Hij ziet  een groeiende behoefte aan ‘Lebensreformers’ ontstaan, die kunnen helpen een ‘Lebensform zu entwickeln die die Coëxistenz des Menschen auf den gefährdeten Planet möglich machen’. Als voorbeeld noemt hij de filosoof, schrijver, ‘esotericus’ en stichter van de antroposofie, Rudolf Steiner, ‘der grösste mündliche Philosoph des (20^e) Jahrhundert’. Sloterdijk refereert daarbij wellicht aan de vele duizenden lezingen die Steiner tijdens zijn leven heeft gegeven. Volgens Sloterdijk is Steiner een levenshervormer geweest die al aan het begin van de 20^e eeuw met vooruitziende blik vernieuwende impulsen aan meerdere levensgebieden gegeven heeft o.a. onderwijs, pedagogie, economie, landbouw, architectuur, kunst. Impulsen die in onze tijd nog niets aan waarde hebben ingeboet. Integendeel.

Sloterdijk is ook van mening dat de vele wereldwijde initiatieven die naar aanleiding van Steiners zeer omvangrijke en veelzijdige werk zijn ontstaan, geholpen hebben dat men in onze tijd anders over Steiner is gaan denken. Deze in wetenschappelijke kringen nauwelijks serieus genomen ‘esoterische’ denker, is altijd enigszins laatdunkend als een ‘guru’ beschouwd , maar wordt tegenwoordig  steeds meer gezien als een, in de humor van Sloterdijk,  ‘ganz normaler Genie’. De kracht van Steiner is dat deze, volgens Sloterdijk, ‘in gewisser Masse’ de stekker heeft ontdekt waarmee de energie aangesloten wordt die de mens als geïsoleerd subject weer met de hem omringende wereld, maar ook met zijn medemens en zichzelf in verbinding brengt.

De levenshervormende bijdrage van Steiner is niet in eerste instantie zijn immense universele ideeënrijkdom, ofschoon dit wel een onuitputtelijke bron van inspiratie is voor iemand die bereid is zich open te stellen voor een werkelijkheid die niet louter materialistisch van aard is. Zijn veranderkracht zit vooral in de wijze waarop deze Goethiaans geschoolde onderzoeker en denker zich tot de wereld verhoudt en deze benadert. Zijn gehele oeuvre kan beschouwd worden als het resultaat van een buitengewoon sterk ontwikkeld observatievermogen in combinatie met een grote verbeeldingskracht. Hij dacht niet louter over de empirische verschijnselen na, maar probeerde in de dingen te denken en tot het wezen der verschijnselen door te dringen. In zijn filosofische hoofdwerk ‘Die Philosophie der Freiheit’ verzet Steiner zich dan ook tegen de dominante door Emmanuel Kant geïnitieerde denktrend dat kennis over het wezen der dingen door ‘de beperkingen van ons kenvermogen’ niet mogelijk zou zijn. Steiner begrijpt het denken anders dan Kant. Het denken in de dingen heeft niets met fantasie of speculatie te maken, maar met het exact en methodisch waarnemen van datgene wat de verschijnselen tijdens een observatie, bij wijze van spreken, in ons denken over zichzelf laat zien. Het is die methodisch contemplatieve houding ten opzichte van de wereld, door Goethe ooit ‘anschauende Urteilskraft’ genoemd, die in Steiners denken het verschil maakt.

Die houding én het experimenteel toepassen van zijn praktische aanwijzingen op verschillende levensgebieden, kunnen tot zinvolle resultaten leiden en ook zonder diepgaande antroposofische kennis een verrijking voor de interactie met de ons omringende wereld betekenen. In de méér dan drie uur durende Engelse documentaire uit 2012 ‘The challenge of Rudolf Steiner’ van producer en regisseur Jonathan Stedal wordt de invloed van Steiner op onze tijd belicht vanuit de vele praktische initiatieven waar hij met zijn antroposofische denken de basis voor heeft gelegd. De documentaire geeft een beeld van de universaliteit van Steiners geest. Ook nu, honderd jaar na zijn overlijden, inspireert hij over de hele wereld ondernemers, onderwijzers, agrariërs, pedagogen, medici, wetenschappers, filosofen en kunstenaars om in hun werk een verdiepende, humane en meer toekomstbestendige verhouding tot de wereld te zoeken als antwoord op de zich uitbreidende vluchtigheid, fragmentatie en holheid van onze te gerationaliseerde cultuur. Zowel door de documentaire, als de boeiende interviews die er aan ten grondslag liggen, ontstaat een eerste indruk van Steiners levenshervormende impulsen waar de filosoof Sloterdijk op doelt.

Zie hier de trailer van The Challenge of Rudolf Steiner (6.10 min)

Fout

Deze video bestaat niet