‘Get the fuck outta here’ (Robin Williams)

Matt Damon als de geniale, maar ‘geblokkeerde’ Will Hunting in de speelfilm ‘Good Will Hunting”.

Blog over ‘de deur wijzen’ als interventie, geïnspireerd door een fragment uit de speelfilm ‘Good Will Hunting’. Voor docenten, trainers, managers, ouders, lovers en iedereen voor wie de grens op een bepaald moment is bereikt.

In mijn werk als procesbegeleider bij groepsbijeenkomsten word ik regelmatig geconfronteerd met weerstand en verbale vijandigheid. Dat is niet erg. Het is inherent aan het werken met groepen en teams. Die weerstand is vaak een reactie op de situatie waarin de deelnemers zijn gebracht. Ze worden uit hun werk gehaald en moeten iets met elkaar bespreken waar niet iedereen zin in heeft. In groepen is een dynamiek aanwezig die gevoelens los- en zichtbaar kan maken en dat wordt niet door alle deelnemers als prettig en veilig ervaren. De onvoorspelbaarheid van dat soort bijeenkomsten geeft onzekerheid en vergroot de kwetsbaarheid. Sommige mensen gaan dan om onbekende redenen direct op slot. Ik merk het vaak al bij het voorstellen. Dan geven de deelnemers al hun visitekaartje af: ‘ik ben hier wel, maar ik heb er eigenlijk geen tijd voor’, of ‘we hebben dit al zo vaak gedaan en het levert nooit wat op’, of ‘ik moet iets eerder weg’. En de favoriete opmerking van leidinggevenden is: ‘dit is een belangrijke bijeenkomst, het spijt me dat ik er maar even bij kan zijn’. Na het voorstelrondje heb ik dan meestal al een aardig beeld van hoe de vlag er voor staat en wat er speelt.

Er zijn deelnemers die een speciale uitdaging vormen. Deze bevinden zich onder de verbaal begaafden, zijn intelligent, hoog opgeleid, gespecialiseerd en perfectionist; mensen die zich een bepaalde positie binnen de organisatie verworven hebben en die op geen enkele wijze in gevaar willen brengen. Zelfs niet wanneer ze qua talent en mogelijkheden ver onder hun kunnen opereren en tot veel méér in staat zijn. Dit zijn de mensen die zich, om wat voor duistere reden dan ook, ingekapseld hebben in hun werksituatie en elke verandering als een bedreiging voor hun domein en zelfbeeld ervaren. Tijdens zo’n bijeenkomst (en alleen dan) zoeken deze deelnemers elkaar vaak op om gezamenlijk een krachtige verdedigingslinie op te bouwen tegen ongewenste interventies. Hun houding is vaak vijandig, cynisch, tegen het sarcastische aan. Ze zetten (vaak onbewust) al hun talent, ervaring en verbale vermogen in als verdediging tegen het ontstaan van een groepsdynamiek die hen in een kwetsbare positie zou kunnen brengen. Niets is er bij hen op gericht om zo’n bijeenkomst tot een succes te maken. Het enige doel van hun bijdragen lijkt het saboteren van het groepsproces te zijn, om daarmee zelf in een veilige zone te kunnen blijven.

De procesbegeleider moet in zo’n situatie heel alert zijn en al zijn verbale vaardigheid en interventiekracht inzetten om de ‘ruimte’ niet weg te geven en de regie op het groepsproces te behouden. Dat vraagt emotionele afstand en veel zelfbeheersing. Als de situatie echter onwerkbaar wordt en niet meer met taal is op te lossen, dan resteert de directe confrontatie via een gedragsinterventie. Dit kan zo ver gaan dat je de persoon in kwestie uiteindelijk de deur wijst en vriendelijk verzoekt te vertrekken. Deze vindt de bijeenkomst klaarblijkelijk zonde van zijn tijd en is niet van plan mee te werken. Dat is prima, maar dan kan hij gaan. Het heeft geen zin om dan maar voort te blijven modderen. Het zet de situatie in die groep op scherp. En heel vaak is zo’n ingreep, indien op het juiste moment ingezet, het keerpunt tijdens de bijeenkomst. De groep kan verder, omdat de betrokkene óf is vertrokken, óf wijselijk besloten heeft toch maar te blijven en mee te doen. En als hij vertrokken is draait hij in veel gevallen later volledig bij.

In de speelfilm Good Will Hunting (1997) van Gus van Sant zit een scene waarin de interventie van ‘iemand de deur wijzen’ prachtig in beeld is gebracht. Het gaat in die scene niet over een groepsproces, maar over een gesprek tussen een psychoterapeut (Robin Williams) en Will Hunting (Matt Damon). Will is uitzonderlijk intelligent, een wiskundig genie. Hij is echter in zijn jeugd door misbruik beschadigd en de pijn en schaamte zitten zo diep dat hij onbewust blokkeert in werk en relaties. Will durft zich, zonder dat hij zich dat realiseert, niet te binden uit angst voor afwijzing en toekomstige teleurstellingen. Hij leeft er daarom maar een beetje op los, werkt als conciërge ver onder zijn niveau en zijn immense potentieel komt niet tot zijn recht. Mensen die zijn genialiteit ontdekt hebben, proberen hem via psychotherapie te socialiseren. Echter, Will weigert serieus in gesprek te gaan en speelt met de therapeuten. Met zijn scherpe intelligentie en verbale agressie weet hij alle pogingen om hem te ‘openen’ af te slaan en brengt hij meerdere psychotherapeuten tot wanhoop. Niemand slaagt er in tot Will door te dringen.

Tenslotte komt hij bij de ‘shrink’ Sean Maguire (Robin Williams). Deze komt van origine uit de zelfde buurt als Will en spreekt zijn taal. In deze gelouterde en openhartige psychotherapeut vindt Will verbaal zijn gelijke en zijn mentor. Heel langzaam weet Maguire het vertrouwen van Will te winnen en diens defensiemechanisme te breken. Hij ziet kans Will uit het pantser van perfectie te bevrijden, leert hem zich meer open op te stellen en daarmee zijn mogelijkheden op het gebied van werk en relaties te verruimen.

Echter, dat gebeurt pas nadat Maguire hem eerst de deur gewezen heeft. Will blijft zich tijdens de sessies steeds maar verstoppen en maskeert zijn onzekerheid. Als Will de vraag “what do you wanna do (with your life)? weer met een idioot antwoord ontwijkt, is voor Maguire de maat vol en de ‘playtime’ voorbij. Hij doet de deur open en zegt: “Get the fuck outta here! (..) If you are not gonna answer my question, you are wasting my fucking time” (..) You and your bullshit. You have a bullshit answer for everybody. But I ask you a very simple question and you cann’t give me a straight answer. ….Cause you don’t know. See ya…!” De verontwaardigde Will verlaat de kamer met een ‘fuck you‘ en druipt af, Maguire zuchtend achterlatend. De interventie blijkt later het begin te zijn van een doorbraak.

Zie hier het fragment: (3 min 53):