Modigliani’s portret van Jeanne Hébuterne in de film ‘Modigliani’ uit 2004.
Zoals bekend eindigen veel boeken op het kerkhof van de literatuur. Ze worden niet meer gelezen en verdwijnen geleidelijk uit het geheugen van mensen. Met veel speelfilms gebeurt het zelfde; ook die worden op den duur zelden nog bekeken. Heel soms bevatten deze films toch één of meerdere scenes die kwalitatief goed zijn en aanspreken, omdat ze tijdloos zijn of inspireren. Het heeft iets tragisch, dat deze scenes die het waard zijn om behouden te blijven, ook in de vergetelheid verdwijnen. Het roept mij op, om, als ik op mijn speurtochten door het cinematische landschap dergelijke ‘juweeltjes’ tegenkom, ze weer tot leven te wekken door ze via mijn Observaties onder de aandacht te brengen.
De film ‘Modigliani’ uit 2004 bevat zo’n scene. Daarin toont de kunstschilder Amedeo Modigliani aan de kunststudente Jeanne Hébuterne het portret dat hij net van haar gemaakt heeft. Hij vraagt wat ze er van vindt? Na er een blik op geworpen te hebben, zegt ze: ‘Where are my eyes?’ Een voor de hand liggende vraag, omdat de ogen nog grijze vlakken zijn.
Modigliani antwoordt niet direct, maar stelt het antwoord uit. Hij zet het doek weg, loopt rustig op Jeanne af, trapt zijn sigaret uit op de vloer van zijn atelier en zegt grappend ‘I was too far away, I couldn’t see them’.
Jeanne moet lachen om zijn opmerking en opeens staan ze dicht bij elkaar; de sfeer wordt ernstig. Modigliani raakt met zijn handen voorzichtig haar schouders aan, kijkt haar in de ogen, voelt geen weerstand en strijkt teder het lange donkere haar uit haar gezicht. Jeanne kijkt hem vragend aan. Op dat moment geeft Modigliani zachtjes het echte antwoord op haar vraag : ‘When I know your soul, I’ll paint your eyes’. En dan is er alleen nog de aantrekkingskracht, de omhelzing en de overgave.
De scene duurt bij elkaar iets langer dan een minuut. In die tijd van ‘het uitstel van het antwoord’ vindt op wonderlijke wijze de overgang plaats van een gewone vraag naar een antwoord dat véél meer is dan een inhoudelijke uitleg. Het is een antwoord, dat op de vraag van Jeanne ingaat, maar waarin in simpele, maar rake woorden vooral een diep gevoel wordt uitgedrukt: het verlangen van Modigliani om Jeanne te leren kennen en samen met haar te zijn. Dát antwoord dat al langer op zijn hart lag, kon hij haar niet direct geven, maar alleen in haar nabijheid; en zij nodigde hem daar met haar begrijpelijke vraag onverwacht toe uit. In minder dan één minuut kan er veel veranderen.
Zo’n liefdesscene loopt het gevaar sentimenteel en zelfs kitscherig te worden. Maar dat is niet het geval. De scene kent een natuurlijke eenvoud en komt geloofwaardig over. Dit is beslist te danken aan het overtuigende acteerwerk van Elsa Silberstein en Andy Garcia. Maar het is zeker ook een prestatie van regisseur Mike Davis die de overgang van de inhoudelijke vraag naar het verdiepte antwoord menselijk, verstild en met weinig, maar goed gekozen woorden, tijdloos in beeld heeft gebracht.
Zie hier het fragment (1.21 min):
OBSERVATIONS 
Hi Menno,
Wat mij in deze scene het meest aanspreekt is niet zozeer het verstilde verlangen van de schilder maar de diepe betekenis die in zijn antwoord schuilt. Ik lees daarin dat volgens de schilder de ogen de vertolkers zijn van de ziel, dat zij de ziel weerspiegelen en dat de ziel zich af laat lezen aan de ogen van de eigenaar. De ogen vormen zo het venster dat niet alleen de ziel in staat stelt naar buiten te treden, maar tegelijkertijd de buitenwereld de mogelijkheid biedt een blik naar binnen te werpen. Voor mij had de scene in die zin even krachtig geweest als hij niet ‘stijf’ van verlangen de studente in zijn armen had gesloten maar hij juist wat afstand had gehouden. Ik vind het een hele fraaie uitdrukking en in die zin een mooie vondst van je. Bedankt voor het delen.
Groet, Erik
Hallo Erik, je beschrijft in een meer theoretische zin precies de essentie waar het om gaat