Het echtpaar Betty- en Don Draper, beiden in hun eigen wereld
Waarin schuilt de populariteit van de serie Mad Men? Wat trekt mensen er in aan? Zijn het de perfect gecaste hoofrolspelers zoals Don Draper en zijn eerste vrouw Betty waar we ons mee kunnen (en willen) vereenzelvigen? Zijn het de boeiende verhaallijnen die zich afspelen tegen de nostalgische achtergrond van het sprankelende citylife in Manhattan in de jaren zestig? Of zijn het de prachtige dialogen en de treffend gefilmde menselijke interactie die de serie voor ons zo herkenbaar, pakkend en leerzaam maken?
Wat Mad Men in ieder geval bijzonder maakt, is dat het dwars door alle historische context, tijdsgebonden waarden en vormgeving heen een serie is over het gewone dagelijkse leven van mensen, zowel in de privésfeer als op het werk. Het voelt vertrouwd en nabij. Het gaat niet over helden of wereldschokkende voorvallen. Het is door al het decorum heen een tijdloze, goed geschreven en knap gefilmde samenvatting van de vele verwikkelingen waar elk mens in terecht kan komen. Wat daarbij helpt is dat de serie, in tegenstelling tot een speelfilm, recht doet aan ons gevoel voor tijd. De gebeurtenissen kunnen hun natuurlijke loop nemen. Ze hoeven niet zoals bij een speelfilm in twee uurtjes te worden geperst, maar kunnen één of meer seizoenen later opeens weer een vervolg krijgen, zoals dat ook in het werkelijke leven gebeurt.
De serie neemt je in de rol van toeschouwer op een prettige wijze mee in de zakenwereld van het reclamebureau Sterling Cooper in Manhattan, waarin het leven van de hoofdpersonen gestalte krijgt en zich met vallen en opstaan ontwikkelt met alle dramatiek die daarbij te bedenken is. Het biedt een kijkje in de carrousel van dagelijkse gebeurtenissen die ook elk van ons binnen een eigen context in beslag neemt. Het is de dynamiek waarin we op basis van onze successen en tegenvallers en dwars door alle hectiek en verwarring heen, steeds weer onze weg proberen te vinden, gedreven door de niet aflatende honger naar geluk. De spiegel die ons door Mad Men zo wordt voorgehouden is niet alleen vermakelijk en leerzaam, maar heeft ook een louterend en troostend effect op onze eigen levens en stimuleert de reflectie daarop.
Wat Mad Men als serie echt onderscheidt, is dat het heel duidelijk laat zien, dat ieder mens naast zijn publieke- en privéleven een hoekje voor zichzelf heeft waarin dingen gevoeld en gedacht worden die (nog) niet met anderen worden gedeeld. Je kunt dit het ‘geheime’ leven noemen. Dat klinkt wat obscuur, maar zo is dat niet bedoeld. Het ‘geheime’ leven is een innerlijke plek waarin heel persoonlijke zaken in rust kunnen rijpen voordat ze aan anderen bekend worden gemaakt. Zonder dat ‘geheime’ leven zou er geen besef van zelfstandigheid bestaan, geen zelfbewustzijn, geen vrijheid en geen persoonlijke ontwikkeling. Het is het meest persoonlijke deel van ons leven. Mad Men laat ons van een afstandje voyeuristisch meekijken en zien hoe dit ‘geheime’ leven van de hoofdrolspelers zich ontwikkelt en ontpopt. Vaak is het de bron waarin in stilte veranderingen worden voorbereid, waarvan wij eerder op de hoogte zijn dan de tegenspelers.
Er zitten ook verontrustende kanten aan het ‘geheime’ leven. Het is bij anderen het deel dat we nooit helemaal kennen en geen grip op hebben. We weten van onszelf dat die plek er is, maar we komen er nooit echt achter wat zich daarin bij de ander afspeelt, hoe goed we ook denken iemand te kennen. Voor anderen geldt ten opzichte van ons precies hetzelfde. Mensen blijven daardoor ergens altijd vreemden voor elkaar. De serie toont ons genadeloos, dat zelfs het grootste onderlinge vertrouwen kwetsbaar blijft, hoe onvoorstelbaar dat ook lijkt. Het laat zien dat mensen vaak geheel onverwacht geconfronteerd worden met verrassingen die opeens uit het ‘geheime’ leven van anderen of onszelf kunnen oppoppen en met verstrekkende en soms desastreuze gevolgen in het tot dan opgebouwde publieke- en privéleven kunnen binnendringen. Veel verhaallijnen in Mad Men hebben te maken met de pijnlijke tragiek van dit soort onvoorziene veranderingen.
Hoe we met die harde realiteit als mens omgaan is voor iedereen anders, ook voor de hoofdpersonen in de serie. Voor de opportunist en hedonist Don Draper is het duidelijk: “Change is neither good or bad, it simply is”. Met die filosofie legitimeert hij alles wat hij doet en hem overkomt. Hij leeft zijn leven vanuit de impulsen die in zijn ‘geheime’ leven opborrelen, zonder bij de consequenties stil te staan. Ergens anders zegt hij: “I hate to break it to you, but there is no big lie, there is no system, the universe is indifferent.”
Laten we er vanuit gaan dat Don gelijk heeft, dat er geen hogere instantie is waar we verantwoording aan hoeven af te leggen. Is dat dan een vrijbrief om er maar op los te leven en is alles geoorloofd? Of is die vrijheid juist de bouwstof van beschaving en een kans om onze waardigheid als mens vorm te geven? De meningen daarover zijn In de wereld van Mad Men duidelijk verdeeld, wat aanleiding geeft tot bijzondere verwikkelingen en verhalen. De komende ‘Observaties’ ga ik aan de hand van sprekende fragmenten uit de serie nader in op enkele van die verhalen.
OBSERVATIONS 
Ha Menno,
Ik verheug me op komende afleveringen van je bespiegelingen. Ik geniet van je vondsten en je vermogen die op te schrijven.
Een bespiegeling van mijn kant, aan de hand van een fragment uit jouw verhaal over ‘het’ geheime leven.
“Er zitten ook verontrustende kanten aan het ‘geheime’ leven. Het is bij anderen het deel dat we nooit helemaal kennen en geen grip op hebben. We weten van onszelf dat die plek er is, maar we komen er nooit echt achter wat zich daarin bij de ander afspeelt, hoe goed we ook denken iemand te kennen.”
Bij veel mensen om mij heen is dat geheime leven – dat ik overigens binnenwereld noem, en door anderen innerlijke wereld genoemd zag worden – van henzelf nóg verontrustender, dan de geheime levens van anderen. Het fenomeen zelfafwijzing verklaart grotendeels deze verontrusting. Uit deze zelfafwijzing komt zowel de angst en boosheid voort jegens de eigen geheime wereld, maar tegelijk ontstaat hier projectiegedrag met als effecten boosheid op de geheime wereld van anderen, respectievelijk de angst ervoor.
Het gewaar worden van het eigen geheime leven en alle overtuigingen die daar hun leven leiden, en het zicht dat via gewaarwording ontstaat op de effecten van deze overtuigingen, kan mensen uiteindelijk tot rust brengen, en milder stemmen jegens de geheime levens van anderen.
Benieuwd of Mad Men – ik heb de serie niet gezien – dergelijke bespiegelingen oproept.
Groet!
Bart ♪ ♫
Bart, dank voor je compliment en je bespiegeling. Ik ga nog eens aandachtig observeren of ik in Mad Men iets kan herkennen van die zelfafwijzing en van het projectiegedrag op anderen.
Wat betreft de keuze voor innerlijke-, binnen- of ‘geheime’ wereld, gaat mijn voorkeur uit naar het laatste, omdat daarin iets zit van het ‘verborgene en onbekende’ waar we, ook als het over onszelf gaat, geen grip op hebben. Bovendien beleef ik die innerlijke wereld van anderen vaak ook echt als geheim, maar dat kan aan mij liggen 😉
Ik ken de serie niet maar ik ben nu wel benieuwd naar het ‘Mad’ uit de titel. Overigens speelt ook goede literatuur vaak met het gegeven van een geheim (binnen)leven van de hoofdpersonen. Mijn favoriete schrijfster Alice Monroe hanteert dit binnenleven werkelijk meesterlijk, en wel zodanig dat de verwikkelingen niet alleen de lezer verbazen, maar tegelijkertijd de fictieve hoofdpersoon, zodat je als lezer met een dubbele – gespiegelde – vervreemding achterblijft. Dat zou wel eens het ‘geheim’ van goede fictie kunnen zijn: de lezer/kijker herkent en veronderstelt motieven en beweegredenen, wordt daarbij op het verkeerde been gezet, verbaast zich vervolgens over de onvoorspelbaarheid van het menselijk gedrag. Want was het voorspelbaar, dan zouden we het al snel saai vinden. Het elkaar verhalen vertellen is een uiting van oergedrag met vele functies. Wie wordt nou niet nieuwsgierig als iemand tegen je zegt: moet je nou eens horen…
Ben benieuwd naar je vervolgstukken Menno!
Hennie, dank voor je reactie.
Oké, alle lof voor de onvoorspelbaarheid. Het is goed dat die bestaat, zeker in de literatuur en in verhalen. En toch blijft mijn verhouding ertoe in de gewone wereld ambigu. Als je met anderen samen iets wil bereiken ga je er contrafactisch vanuit dat ze te vertrouwen zijn en in zekere zin voorspelbaar gedrag zullen vertonen. Als het te onvoorspelbaar wordt, dan is dat wellicht niet saai, maar veel bereiken doe je dan niet.
Daar heb je een punt! Fictie kan soms maar beter fictie blijven!
Ha Menno,
Ik verheug me op komende afleveringen van je bespiegelingen. Ik geniet van je vondsten en je vermogen die op te schrijven.
Een bespiegeling van mijn kant, aan de hand van een fragment uit jouw verhaal over ‘het’ geheime leven. “Er zitten ook verontrustende kanten aan het ‘geheime’ leven. Het is bij anderen het deel dat we nooit helemaal kennen en geen grip op hebben. We weten van onszelf dat die plek er is, maar we komen er nooit echt achter wat zich daarin bij de ander afspeelt, hoe goed we ook denken iemand te kennen.”
Bij veel mensen om mij heen is dat geheime leven – dat ik overigens binnenwereld noem, en door anderen innerlijke wereld genoemd zag worden – van henzelf nóg verontrustender, dan de geheime levens van anderen. Het fenomeen zelf afwijzing verklaart grotendeels deze verontrusting. Uit deze zelfafwijzing komt zowel de angst en boosheid voort jegens de eigen geheime wereld, maar tegelijk ontstaat hier projectie gedrag met als effecten boosheid op de geheime wereld van anderen, respectievelijk de angst ervoor.
Het gewaar worden van het eigen geheime leven en alle overtuigingen die daar hun leven leiden, en het zicht dat via dit gewaar worden ontstaat op de effecten van deze overtuigingen, kan mensen uiteindelijk tot rust brengen, en milder stemmen de geheime verleden van de anderen.
Benieuwd of Mad Men – ik heb de serie niet gezien – ook tot dergelijke bespiegelingen oproept.
Groet! Bart Hamming ♪ ♫ coach, trainer & adviseur http://www.barthamming.nl +31 (0)6 14 00 6789