Chefkok Edward (Laurence Fishburne) geeft de keukenassistent Miquel feedback.
Soms kom ik mensen tegen die, om wat voor reden dan ook, een latente woede met zich meedragen. Van een afstandje lijkt het erop, dat die woede stilletjes op de loer ligt en wacht op een kleine gelegenheid om de kop op te steken en uit te barsten. Ik heb vaak het gevoel, dat de drager van die woede er zelf slachtoffer van is en er door geterroriseerd wordt. Wat de omgang met deze mensen extra vermoeiend maakt, is dat die woede niet alleen die dragers meesleurt, maar ook de omgeving lijkt mee te willen trekken in zijn terreur. De natuurlijke neiging om zulke mensen daarom te mijden is groot, vooral omdat het lastig is om er mee om te gaan. Soms echter, ontkom je er niet aan en krijg je er toch mee te maken. De film ’Bobby’ uit 2006 van Emilio Estevez heeft een fragment waarin zo’n situatie wordt getoond, maar laat ook op schitterende wijze zien hoe je een woedebrenger genadeloos feedback kunt geven en tegelijkertijd kunt helpen.
Ter inleiding iets over de context van het fragment. De film ‘Bobby’ gaat over de moord op de 42-jarige senator Robert F. (Bobby) Kennedy de broer van (de in 1963 eveneens vermoorde) John F. Kennedy. De moord op Bobby vindt plaats in Hotel Ambassador in Los Angeles op 5 juni 1968. De idealistische democraat had zich kandidaat gesteld voor het presidentschap en had net na middennacht een korte speech gegeven in de balzaal van het hotel. Hij werd na afloop door meerdere kogels getroffen toen hij het hotel via de personeelsuitgang verliet.
Het verhaal over de trieste gebeurtenis wordt in de film opgebouwd vanuit het perspectief van een normale dag in het chique hotel met alle reuring en drukte die daarbij hoort. Terwijl op de achtergrond de presidentiële campagne nog volop bezig is, spelen zich in het hotel allerlei dingen af die een helder beeld schetsen van wat mensen in die tijd bezighoudt. Onder andere de recente moord op Martin Luther King in april van dat jaar en de gespannen rassenverhoudingen tussen blank en zwart.
We zijn getuige van een gesprek over dit gevoelige onderwerp tijdens de maaltijd van het keukenpersoneel dat later bij toeval bij de moordaanslag op Bobby aanwezig zal zijn. Bij Miquel, een Mexicaanse keukenassistent, laaien de emoties tijdens het gesprek hoog op. Miquel is zo iemand die door zijn woede wordt geregeerd en zich daar niet bewust van is. Als Edward, de zwarte chefkok (gespeeld door Laurence Fishburne) aanschuift bij de maaltijd, ontstaat een heftige conversatie die Miquel aangrijpt om zijn frustratie en woede over het lot van de Mexicanen en de blanke overheersing weer eens de ruimte te geven. Als Edward Miquel aanspreekt, dat hij geen agressie in zijn keuken wil, krijgt ook hij een lading verbale woede over zich heen: ‘I want you to take your hand of my shoulder, negro!
Edward die een boom van een kerel is, gaat niet op zijn strepen staan en reageert kalm. Hij bereid zijn feedback geduldig voor. Hij begint te praten over een onschuldig onderwerp: een taartrecept waar hij erg mee geworsteld heeft en maar niet kreeg zoals zijn moeder dat maakte. ‘I could not get it right.(…) Mine didn’t have any poetry’. Hij vertelt, dat hij zich opeens realiseerde, dat hij aan het forceren was; dat hij de verstarrende gedachte moest loslaten, dat het recept precies als dat van zijn moeder moest smaken. Het moest juist iets van hemzélf worden; ‘It had to be Edward’s creation; it had to come from me!’.
En pas dan komt Edward terug op Miquel’s gedrag. Genadeloos. ‘But you, Miquel, you’ve got shit to offer. You’ve got no poetry. You’ve got no light. You’ve got no one looking at you and saying: damm, look at that Miquel, i want some of what he has got. All you’ve got is your anger’. De woede-uitbarsting waarmee Miquel op Edward’s opmerking reageert, is voor alle tafelgenoten het bewijs hoezeer Edward gelijk heeft. En ook bij Miquel zelf begint dat besef pijnlijk te dagen.
Edward deelt met zijn feedback niet alleen een dolksteek uit; hij toont ook compassie en helpt Miquel op weg. Hij stelt Miquel gerust door aan te geven, dat ook hijzelf een onvoorstelbare woede heeft gekend na de moord op dr. King. Hij vertelt hoe hij daar mee is omgegaan en wijst Miquel in simpele woorden op een aanpak die wegblijft van de alles verslindende woede en agressie. Kalm schetst hij een subtielere, niet polariserende weg die de gewenste positie toch geleidelijk dichterbij brengt. ‘Can you dig it?’ vraagt hij aan Miquel na zijn feedback. Deze zegt niets, maar zijn gezicht spreekt boekdelen.
Zie hier het fragment (3.41 min):
OBSERVATIONS 
Intrinsiek boze mensen….hoe ga je daarmee om? Loop je er om heen, ga je de confrontatie aan, neem je de moeite om ze ‘verder’ te helpen? Hoe dicht staan ze bij je, hoeveel energie bezit je op er aandacht aan te willen en vooral ook kunnen besteden? Een ding is duidelijk, boze mensen in je omgeving hebben een grote impact. Niet alleen op hun eigen leven, maar ook op dat van mensen om hen heen.
Inmiddels zijn er diverse gebieden waar alleen maar intrinsiek boze mensen lijken te wonen, boos om wat hen (soms generaties geleden) is aangedaan, boos om hoe de wereld in hun beleving naar hen kijkt, boos op alles en iedereen, boos om het feit dat de rest van de wereld hen niet begrijpt, het anders ziet, in andere dingen gelooft. Soms denk ik wel eens: het is ook wel makkelijk om boos te zijn, dan hoef je ook niet echt over vraagstukken na te denken, ook niet jezelf eens de spiegel voor te houden. En terwijl ik dit opschrijf bedenk ik me dat dat natuurlijk ook geldt voor de mensen die (al dan niet bewust) de aanleiding geven (eveneens soms generaties geleden) voor al die boosheid.
Als het zich beperkt tot een enkel individu dan kan het nog wel eens aantrekkelijk zijn om met de persoon in contact te treden, om ‘het goede gesprek’ aan te gaan in de hoop meer te begrijpen van wat er achter die boosheid zit en wellicht enige nuance in de boosheid aan te brengen zodat er weer ruimte komt om vanuit nieuwe perspectieven te kijken naar de oorzaak van de boosheid. Wie weet ben je in staat weer wat licht aan het eind van de tunnel te laten schijnen. Maar hoe doe je dat nu als ‘hele volksstammen’ boos zijn? Welke stappen passen dan om de overweldigende boosheid in een ander daglicht te plaatsen? Ervoor weg lopen helpt dan niet meer, het beïnvloedt in grote mate het dagelijkse maatschappelijke leven.
Feedback geven aan een leger van boze mensen…..hoe doe je dat? Is daar een recept voor?
Als we het antwoord op die vraag toch eens zouden weten…..
Op het moment dat de collectieve woede begint te razen, en de geschiedenis kent daar vele voorbeelden van, dan is daar mi nog geen kruid tegen gewassen.