Onlangs stond ik even met een mond vol tanden. Ik had van een bevriende consultant een schertsend bericht ontvangen: ‘Beneden (verwijzend naar een link) een interessant verhaal in de WSJ over jouw maffimaatje Ghosn en zijn alliantie.‘ De titel van het verhaal in The Wall Street Journal luidde: Ghosn’s Arrest tests Auto Alliance. Het ging over de plotselinge arrestatie in Japan van Carlos Ghosn, de topman van de sinds 1999 bestaande strategische alliantie tussen Renault en Nissan (en sinds kort Mitsubishi). De reden: verdenking van buitensporige zelfverrijking op kosten van de zaak én de staat; iets wat bij een jaarinkomen van méér dan 14 miljoen dollar (als we de berichten mogen geloven) voor mij nog steeds moeilijk te bevatten is. Het artikel gaat niet alleen over de misdragingen van Ghosn, maar vooral over de gevolgen die deze gebeurtenis zal hebben voor de strategische alliantie die al méér dan een decennium bekend staat als ‘zeer geslaagd’. Wat het voor mij persoonlijk zuur maakt als spreker over ketens en allianties, is dat Ghosn één van de pronkstukken is in mijn voorbeelden-kabinet. Daar sta je dan met je mooie verhaal. Wat nu?
Dit soort fijne berichtjes kun je natuurlijk verwachten, als je deze alliantie-heilige, die nu ook een ‘boef’ blijkt te zijn, al jaren met passie presenteert als het blinkende voorbeeld van leiderschap, deugdelijk alliantie management en innovatie, terwijl hij, blijkt nu, achter de coulissen gewoon zijn zakken aan het vullen was (als we de beschuldigingen tenminste moeten geloven). Mijn zo gewaardeerde praatje over deze zonnegod van de auto-industrie gaat dus niet meer op. Kortom, dat was even slikken en vraagt om enige aanpassing van de ‘narrative’. Overigens niet om Ghosn ongemerkt weg te moffelen, alsof ik het nooit over hem gehad heb. Integendeel, juist om een verhaallijn te vinden waarmee ik ondanks alles wat zich nu afspeelt toch zonder gêne de meesterlijke inzichten van Ghosn over strategische allianties in mijn werk kan blijven gebruiken. Maar hoe pak je dat aan?
Gelukkig is de geest creatief. Na een korte overpeinzing blijkt er inderdaad geen wolkje aan de lucht. De te verwachten gevolgen die dit voorval mogelijk voor het samenwerkingsverband zal hebben, gaan namelijk het onomstotelijke bewijs leveren, dat zijn verhaal over de principes achter succesvolle strategische allianties helemaal klopt. Als je zijn principes loslaat, zoals hij nu zelf gedaan heeft, werkt het niet meer en stort alles als een pudding in elkaar. Een simpele redenatie. Met zijn wangedrag bewijst Ghosn zichzelf als alliantie strateeg eigenlijk een dienst. No offence.
Wat betekent het gedrag van Ghosn voor zijn leiderschap in de alliantie? Daar haal ik Plato even bij. Deze Griekse filosoof schrijft in zijn dialoog Politheia over de vier kardinale deugden voor goed bestuur: moed, integriteit, matigheid en rechtvaardigheid. Ghosn was als topman van de alliantie een soort toonbeeld van deze deugden, maar daar is nu weinig van over. Zijn deugdelijke en standvastige imago is na de arrestatie tot verbijstering van velen volledig aan het wankelen gebracht. Daarmee is het gedaan met zijn gezag en leiderschap en verliest het jarenlang functionerende governance model van deze strategische alliantie zijn door vertrouwen en wil gedragen fundament. De breekbaarheid van de huidige alliantie structuur is daarmee uiterst precair geworden. Vertrouwen is het bloed dat door een alliantie stroomt en het leven geeft; als dat vertrouwen er niet meer is, dan is het leven er snel weer uit.
Zijn het alleen de misdragingen van Ghosn die de alliantie in moeilijk vaarwater hebben gebracht of is er méér aan de hand. Volgens veel bronnen is dat laatste het geval. Onder de oppervlakte sluimerde een structureel probleem waarop door Ghosn niet adequaat geacteerd werd en dat de relatie onderhuids aan het vergiftigen was. De aandelenverhouding tussen Nissan en Renault die in de begin tijd van de alliantie is vastgesteld op basis van de toen geldende verhoudingen, had geen relatie meer tot de huidige werkelijkheid. Die deal was rond de eeuwwisseling tot stand gekomen toen Nissan zwaar in de problemen zat en er door het leiderschap van Ghosn zeer effectief bovenop werd geholpen. Renault kreeg toen ongeveer 43% van de aandelen van Nissan en Nissan 15% van de aandelen van Renault. Inmiddels blijkt Nissan echter goed voor zo’n 60% van de omzet in de alliantie. Dit schreeuwt natuurlijk om aanpassing van de aandelenverhoudingen, maar werd onder Ghosn nooit gerealiseerd. Dit leidde tot diepe onvrede aan Japanse zijde. Wellicht ligt hier de echte oorzaak van de clash tussen de alliantie partners en is het aan het licht komen van het onverantwoordelijke graaigedrag van Ghosn slechts een welkome aanleiding geweest om de zaken met kracht te kunnen veranderen. Wie zal het zeggen?
Hoe gaat dit aflopen? Nu, Ghosn komt niet meer terug en gaat hoe dan ook met pensioen, al dan niet in detentie en al dan niet met eerherstel (wat je bij hem niet moet uitsluiten). De interessante vraag voor mij is hoe het met deze belangrijke strategisch alliantie in de automobiel wereld zal gaan? Is het einde verhaal? Rigide maatregelen, zoals het beëindigen van de alliantie, lijkt voor de hand te liggen, maar dat is te gemakkelijk gedacht. Strategische allianties in de auto-industrie zijn hoogstwaarschijnlijk te belangrijk om alles zomaar op het spel te zetten. Ghosn vergeleek deze alliantie in zijn topjaren wel eens met een goed huwelijk waarin het nu eenmaal geven en nemen is. Een scheiding tussen de alliantiepartners is bad news voor beide partners. Soms moet je dan maar even in het stof bijten. Het zou me dan ook niets verbazen als men het conflict uiteindelijk niet principieel, maar à la Ghosn, pragmatisch gaat oplossen en uiteindelijk slechts de huwelijkse voorwaarden worden aangepast. De business leader Ghosn is daarbij uitgespeeld, maar zijn gedachtengoed over strategische allianties zal het spel waarschijnlijk blijven bepalen.
Wat betreft die basiswaarden achter succesvolle strategische allianties, zo mooi verwoord in Plato’s Politheia waar deze schrijft over de vier kardinale deugden voor goed bestuur, kan in het licht van het voorval het volgende gezegd worden. Enkele van die deugden hebben het natuurlijk even zwaar te verduren. Denk aan Prudentia, de integriteit, maar vooral Justitia heeft het moeilijk, deze deugd staat voor rechtvaardigheid en eerlijkheid. Justitia vertegenwoordigt bovendien ook ‘firmness’, ergens voor staan en dat beeld dat zo bij Ghosn past is tot verbijstering van velen na de beschuldigingen volledig in elkaar gestort. Daarmee verliest het jarenlang functionerende governance-model van deze strategische alliantie zijn door vertrouwen en wil gedragen fundament en is de breekbaarheid van de huidige alliantiestructuur uiterst precair geworden. Vertrouwen is het bloed dat door een alliantie stroomt en als dat niet meer het geval is, is het leven er snel uit.Is het alleen de persoon Ghosn die de alliantie in moeilijk vaarwater brengt of is er méér aan de hand. Volgens bepaalde bronnen is dat laatste het geval. Onder de oppervlakte sluimerde een structureel probleem waarop niet alert en adequaat geacteerd werd en dat de relatie onderhuids aan het vergiftigen was. De aandelenverhouding tussen Nissan en Renault die in de begin tijd van de alliantie is vastgesteld op basis van de toen geldende verhoudingen, had geen relatie meer tot de huidige werkelijkheid. Die deal was rond de eeuwwisseling tot stand gekomen toen Nissan zwaar in de problemen zat en er door het leiderschap van Ghosn zeer effectief bovenop werd geholpen. Renault kreeg toen ongeveer 43% van de aandelen van Nissan en Nissan 15% van de aandelen van Renault. Inmiddels is Nissan echter naar zeggen goed voor zo’n 60% van de omzet in de alliantie. Dit schreeuwt natuurlijk om aanpassing van de aandelenverhouding, maar werd onder Ghosn nooit gerealiseerd. Diepe onvrede aan Japanse zijde hierover speelde volgens ingewijden al langere tijd in het ondergrondse een rol. Sommige journalisten denken dat het openbaar worden van het graaigedrag van Ghosn feitelijk een welkome aanleiding is geweest tot de clash tussen de alliantie partners en leggen de echte oorzaak bij de scheefgegroeide machtsverhouding. Ghosn moest gewoon het veld ruimen om het machtsevenwicht te herstellen. Een coup dus. In dat licht is het ontdekte wangedrag van Ghosn een dankbaar geschenk, waarna eenvoudig de trigger kon worden overgehaald. Wie zal het zeggen; het blijft vooralsnog speculeren.Hoe gaat dit aflopen? Wel, Ghosn komt natuurlijk niet meer terug en gaat hoe dan ook met pensioen, al dan niet in detentie en al dan niet met eerherstel (wat je bij hem niet moet uitsluiten). De interessante vraag voor mij is hoe het met de strategisch alliantie zal gaan? Is het tijdperk Ghosn voorbij? Ik denk het niet. Rigide maatregelen, zoals het beëindigen van de alliantie, lijkt voor de hand te liggen, maar dat is te gemakkelijk gedacht. Strategische allianties in de auto-industrie zijn hoogstwaarschijnlijk te belangrijk om alles zomaar op het spel te zetten. Ghosn vergeleek deze alliantie in zijn topjaren wel eens met een goed huwelijk waarin het nu eenmaal geven en nemen is. Een scheiding tussen de alliantiepartners is bad news voor beide partners. Soms moet je een tijd in het stof bijten en wachten op betere tijden. Het zou me dan ook niets verbazen als men het conflict niet principieel, maar à la Ghosn, pragmatisch gaat oplossen en er, ondanks alles, een verstandige herstart wordt gemaakt. De leider Ghosn is wellicht uitgespeeld, maar zijn geest is niet meer weg te denkeWat betreft die basiswaarden achter succesvolle strategische allianties, zo mooi verwoord in Plato’s Politheia, waar hij schrijft over de vier kardinale deugden voor goed bestuur, kan in het licht van het voorval het volgende gezegd worden. Enkele van die deugden hebben het momenteel natuurlijk zwaar te verduren. Denk aan Prudentia, de integriteit, maar vooral Justitia heeft het moeilijk, de deugd die staat voor rechtvaardigheid en eerlijkheid. Justitia vertegenwoordigt bovendien ook ‘firmness’, ergens voor staan en dat beeld over Ghosn is tot verbijstering van velen na de beschuldigingen aan zijn adres volledig in elkaar gestort. Daarmee verliest het jarenlang functionerende governance-model van deze strategische alliantie zijn door vertrouwen en wil gedragen fundament en is de breekbaarheid van de huidige alliantiestructuur uiterst precair geworden. Vertrouwen is het bloed dat door een alliantie stroomt en als dat niet meer het geval is, is het leven er snel uit.Is het alleen de persoon Ghosn die de alliantie in moeilijk vaarwater brengt of is er méér aan de hand. Volgens betrouwbare bronnen is dat laatste het geval. Onder de oppervlakte sluimerde een structureel probleem waarop niet alert en adequaat geacteerd werd en de relatie onderhuids aan het vergiftigen was. De aandelenverhouding tussen Nissan en Renault die in de begin tijd van de alliantie is vastgesteld op basis van de toen geldende verhoudingen, had geen relatie meer tot de huidige werkelijkheid. Die deal was rond de eeuwwisseling tot stand gekomen toen Nissan zwaar in de problemen zat en er door het leiderschap van Ghosn zeer effectief bovenop werd geholpen. Renault kreeg toen ongeveer 43% van de aandelen van Nissan en Nissan 15% van de aandelen van Renault. Inmiddels is Nissan echter goed voor zo’n 60% van de omzet in de alliantie. Dit schreeuwt natuurlijk om aanpassing van de aandelenverhouding, maar werd onder Ghosn nooit gerealiseerd. Diepe onvrede aan Japanse zijde hierover speelde volgens ingewijden al langere tijd een rol. Sommige journalisten denken dat het graaigedrag van Ghosn ergens een welkome aanleiding is geweest tot de clash tussen de alliantie partners en leggen de echte oorzaak bij de scheefgegroeide machtsverhouding. Ghosn moest gewoon het veld ruimen om het machtsevenwicht te herstellen. Een coup dus. In dat licht is het ontdekte wangedrag van Ghosn een dankbaar geschenk, waarna eenvoudig de trigger kon worden overgehaald. Wie zal het zeggen
OBSERVATIONS 