De tennisbal in de film ‘Youth’ van Paolo Sorrentino (2015)
Op het terras van een wonderschoon gelegen luxueus Zwitsers kuuroord wordt één van de dommelende gasten, een grijze heer, opgeschrikt door een vreemd ritmisch geluid: ……pok……pok……pok….. De heer kijkt verstoord om zich heen om te ontdekken waar het geluid vandaan komt. Tot zijn verbazing ziet hij in de verte, hoog in de lucht, achter een rij bomen iets geels opduiken: omhoog en omlaag en weer omhoog en omlaag. Na enige tijd heeft hij door dat het een tennisbal is. Hij merkt dat het ritme van de bal synchroon loopt met het geluid dat hij hoort. Dat stelt hem gerust; zijn verbazing is direct voorbij. Iemand is klaarblijkelijk met zijn tennisracket een bal omhoog aan het slaan. Niet langer geïnteresseerd zinkt de grijze heer met een diepe zucht weer terug in de wereld van zijn dromen. Hij heeft geen idee welk wonder zich feitelijk achter die bomen heeft afgespeeld.
De scene komt voor in ‘Youth’ een formidabele speelfilm uit 2015 van Paolo Sorrentino, de regisseur die bekend werd met de film ‘La grande belezza’. ‘Youth’ speelt zich af in een peperduur Zwitsers kuuroord waar veel beroemdheden rust zoeken om, ver weg van de wereld, bij te komen van de vermoeienissen in hun bestaan. Centraal in de film staan de levens van twee oude kunstenaars, een componist en een filmregisseur, gespeeld door respectievelijk Michael Caine en Harvey Keitel (Fred en Mick). Samen reflecteren de oude vrienden in humorvolle en diepzinnige gesprekken over de successen en de tragiek in hun levens, maar vooral over de worsteling met het ouder worden en het omgaan met het verlies van de jeugd. Het kuuroord biedt voor die gesprekken de ideale atmosfeer. De gasten worden door niets en niemand gestoord en worden tot in hun puntjes verzorgd. In het kuuroord lijkt de tijd stil te staan.
Naast Fred en Mick zijn er enkele andere beroemdheden in het kuuroord die allemaal, jong of oud, in meer of mindere mate met hun leven in de knoop zitten en worstelen met de vraag hoe het verder moet. Eén van die beroemdheden is iemand die je niet in een Zwitsers kuuroord verwacht. Het is een persoon die in de film maar zelden in beeld komt, slechts enkele woorden zegt, maar ondanks dat, een diepe indruk achter laat. Het is Diego Maradona, het Argentijnse voetbalwonder van weleer. Hij is er duidelijk slecht aan toe: opgeblazen, moddervet, regelmatig aan het zuurstof, zijn ogen voortdurend verborgen achter een zonnebril, excentriek gekleed, maar toch onmiskenbaar Maradona, steeds op enkele meters achtervolgt door een jonge vrouw die voor hem zorgt, waarschijnlijk zijn echtgenote.
Ondanks dat Maradona nauwelijks in beeld is, kleurt zijn aanwezigheid de sfeer in het kuuroord. Hij is een decorstuk in de film, dat ongemerkt een toon zet van vergane glorie. Het is een sfeer die je zowel doet denken aan al het moois waar deze man in zijn jonge jaren toe in staat was, maar ook aan de meedogenloze vergankelijkheid daarvan. Je voelt de weemoed van zijn verloren jeugd, zijn verval en het verlies van zijn immense talent. Je beseft dat de schoonheid van zijn spel eenmalig is geweest en nooit meer in die unieke vorm zal terugkeren. De aanwezigheid van Maradona in het kuuroord werpt een donkere schaduw over de levens van alle andere gasten. Hen zal het ook zo vergaan; wat ze ook doen of dromen om aan het noodlot van het verval te ontkomen.
Echter, net als de weemoed de film lijkt te verstikken, gebeurt er iets dat lucht geeft. Sorrentino trekt als regisseur een register open waar niemand meer op gerekend heeft. Hij biedt zijn hoofdrolspelers een uitweg uit de zwaarte; een weg naar de toekomst waar ze later in de film stuk voor stuk op hun eigen manier gebruik van zullen maken. De lucht ontstaat, doordat Sorrentino op geniale wijze de afgeleefde Maradona weer tot leven brengt. Hij neemt ons daartoe mee naar de verborgen tennisbaan achter de bomen en openbaart wat zich daar werkelijk heeft afgespeeld. We zien de topzware Maradona in zijn eentje op de tennisbaan met ontbloot bovenlijf en op blote voeten spelen met een tennisbal. Door de beelden wordt opeens duidelijk dat het geen tennisracket was dat de tennisbal keer op keer hoog boven de bomen op liet duiken. Het was de voet van de maestro zelf die, dwars door alle lichamelijke beperkingen en vergankelijkheid heen, de tennisbal op onnavolgbare en miraculeuse wijze keer op keer loodrecht het luchtruim in schoot, zoals alleen een begenadigde jonge god dat kan.
Zie hier het filmfragment (49 sec):
OBSERVATIONS 