De broers Merrill en Graham Hess in de film Signs (2002)
De speelfilm Signs van regisseur M. Night Shyamalan speelt zich af in het fluïde grensgebied waar de ons vertrouwde en bekende wereld geleidelijk overgaat in de sfeer van het onbekende en mysterieuze. Wie dat gebied betreedt komt in aanraking met dingen die we niet meteen begrijpen of onverklaarbaar zijn, het miraculeuze, maar ook het onheilspellende. Het verhaal van Signs brengt ons via de gebeurtenissen in het leven van de priester Graham Hess (Mel Gibson) naar dit geheimzinnige grensgebied en laat ons iets proeven van wat voor het gewone denken onverklaarbaar is.
Graham heeft zich al vroeg in zijn leven met de wereld van het onbekende verzoend door de vaste geloofsovertuiging dat het leven een diepere zin heeft, ook al gaat die zin ons begrip te boven. Alles wat in een mensenleven gebeurt, hoe verschrikkelijk ook, heeft naar zijn mening ergens op een hoger plan toch betekenis voor de mens. Die mindset geeft hem een innerlijke zekerheid waarmee hij als predikant anderen kan helpen het leven met al zijn dieptepunten dragelijk te maken en te accepteren.
Zijn verhouding tot het leven verandert echter drastisch als zijn geliefde vrouw Colleen het slachtoffer wordt van een afschuwelijk auto-ongeluk. Als de geschokte Graham in paniek bij het ongeval aankomt is Colleen nog bij bewustzijn. Ze staat rechtop, ingeklemd tussen twee wagens en haar onderlijf is verpletterd. Haar bevrijden uit de benarde positie betekent een directe dood. Graham is nog even bij haar, machteloos en wanhopig, terwijl het leven uit haar vloeit. Net vóórdat ze sterft zegt ze nog enkele onbegrijpelijke dingen tegen Graham die dat interpreteert als wartaal. Op dat immens trieste en ondragelijke moment knapt er iets bij hem en verliest hij zijn geloof. Hij kan dit bizarre en mensonterende ongeluk niet rijmen met zijn geloofsovertuiging dat alles wat gebeurt betekenis heeft. Het vertrouwen vloeit uit zijn lijf en de zinloosheid en absurditeit van het leven nestelt zich in zijn botten.
Innerlijk verscheurd en uitgeblust gaat Graham met zijn leven door, zonder het er met anderen over te hebben. Hij voelt niet meer de noodzaak voor het delen van deze gedachten. Pas veel later zal hij in een diepzinnig en indringend gesprek met zijn jongere broer Merrill (Joaquin Phoenix), zijn diepste gevoel over de wereld uitspreken. De aanleiding daarvoor is een onverklaarbare gebeurtenis in de wereld die de mensheid diep raakt en ‘erschüttert’.
Het gesprek vindt plaats vóór de televisie in een donker vertrek. Er wordt melding gemaakt dat de wereld op verschillende plaatsen is opgeschrikt door vreemde, onverklaarbare verschijnselen. Er zijn boven alle continenten lichten aan de hemel verschenen die de mensen onzeker maken, omdat ze niet passen in het wereldbeeld. De commentator draait er niet om heen: ‘What you see is real. It is unbelievable. Everything they wrote in sciencebooks is about to change’. In stilte en aangedaan kijken de broers met de kinderen van Graham naar de verbijsterende beelden op het scherm. Als de kinderen op hun schoot in slaap zijn gevallen, ontspint zich het intieme diep menselijke gesprek.
Merrill meldt dat hij bang is. Sommige mensen denken al dat die lichten het einde van dit wereld betekenen. Hij vraagt aan zijn broer Graham of dat mogelijk zou zijn? Als deze dit bevestigt, zegt Merrill verontrust: ‘How can you say that?’ Hij geeft aan wat het met hem doet en vraagt bijna smekend aan zijn ‘grote broer’: ‘Can’t you pretend like you used to be? ‘Give me some comfort?’
Daarop begint Graham te vertellen dat je de mensheid grofweg in tweeën kunt splitsen. Mensen die geloven dat als hen iets moois overkomt, dit méér is dan louter geluk of toeval. Deze mensen zien alles als een teken; een bewijs dat ‘iets’, hoe je ook noemt, over hen waakt en bijstaat. Wanneer dit soort mensen die onverklaarbare lichten aan de hemel zien, dan beschouwen ze dat als een wonder. Wat er ook gebeurt, ze vertrouwen erop dat het goed komt.
Er zijn echter ook mensen die, als er iets goeds in hun leven gebeurt, dit als een meevaller beschouwen, als blind toeval. Zij bezien die onverklaarbare lichten aan de hemel met achterdocht, als iets vreemds en verontrustends. Want, wat die lichten ook betekenen, diep van binnen voelt deze groep mensen dat er niets is waar ze op kunnen vertrouwen en dat ze er in essentie helemaal alleen voor staan. Dat maakt ze angstig.
Na zijn verhaal vraagt Graham aan Merrill wat hij voor mens denkt te zijn. Iemand die in wonderen gelooft of iemand voor wie er niets is dan blind toeval? Merrill antwoordt met een overtuigend : ‘I’m a miracleman’! Op zijn beurt vraagt Merrill aan Graham waar hij voor kiest. Deze ontwijkt het antwoord. Eerst vraagt hij Merrill: ‘Do you feel comforted now?’ Als deze dat bevestigt, zegt Graham ter voorbereiding op het echte antwoord: ‘Then, what does it matter?’ Hij weet dat hij zijn broer niet méér te bieden heeft.
Hij draait er echter niet langer om heen. In aanloop op het echte antwoord vertelt hij Merrill over het moment waarop hij zijn geloof verloor, de laatste verwarde zinnen van de stervende Colleen, haar zinloze wartaal tengevolge van het hersenfalen. En dan komt de pijn van Graham er bitter en verontschuldigend uit: ‘There is no one watching out for us Merrill……. We are all on our own’.
Heeft regisseur en schrijver M. Night Shyamalan met dit dieptepunt in de film zijn boodschap verteld? Nee, want het verhaal krijgt na dat bittere moment een onverwachte wending. De lichten aan de hemel blijken de voorboden te zijn van een wereldwijde aanval op de mensheid. Een vernietigende macht trekt door de wereld en laat overal zijn dodelijke sporen achter. Als ook het huis van Graham aangevallen wordt, het gezin geen kant meer op kan en de dood onafwendbaar lijkt, herinnert Graham zich plotseling in een flits de laatste woorden van Colleen. En op dat cruciale moment waar geen tijd meer over is, begrijpt hij opeens haar woorden; vallen ze miraculeus op hun plaats. Ze bevatten precies die aanwijzingen waarmee het vernietigende gevaar bedwongen kan worden. Hierdoor weten Graham en zijn gezin de aanval effectief af te slaan zich in veiligheid te brengen. Ze weten nu ook hoe het gevaar wereldwijd bedwongen kan worden.
Na dat onverwachte wonder van Colleens woorden, klopt alles weer voor Graham en krijgt het leven zijn zin terug. Zijn lijf stroomt vol met vertrouwen en hij pakt zijn oude roeping weer op.
Zie hier het fragment (5.13 min)
OBSERVATIONS 