Angstige momenten voor de koning van Engeland tijdens zijn oorlogstoespraak in 1940 (The King’s Speech).
Als de menselijke creativiteit zich ergens in heeft kunnen uitleven, dan is het wel in het verzinnen van smoezen om bepaalde dingen niet te hoeven doen. Bijvoorbeeld: spreken in het openbaar. Het aantal mensen dat in meer of mindere mate aan spreekangst lijdt, blijkt heel groot te zijn. Alleen al het idee om voor publiek iets te moeten zeggen, bezorgt veel mensen nachtmerries. Er wordt echter, het woord zegt het al, nauwelijks over gesproken. Spreekangst wordt angstvallig verborgen gehouden. Het is iets dat zich heimelijk achter de coulissen van het gewone leven afspeelt en verdrongen wordt, maar vaak onbewust een zwaar stempel op het leven van mensen drukt. Wie echt last van spreekangst heeft, zal alle situaties waarin men de kans loopt in het openbaar iets te moeten zeggen van nature mijden, wat aanzienlijke beperkingen oplegt aan zowel het privé-, als het beroepsleven.
Sommige mensen kunnen zich die speekangst nauwelijks voorstellen. Die vinden het juist spannend om voor een groot publiek te staan. Ze zien het als een uitdaging en halen er eer uit. Mensen die dat hebben zijn trots als ze gevraagd worden om ergens het woord te voeren. Als hun verhaal een keer niet zo perfect is, dan zitten ze daar ook niet echt mee. Ze genieten van de aandacht en weten daar heel goed mee om te gaan. Precies op dat punt ligt ook het verschil met mensen die spreekangst hebben. Die kunnen, om wat voor psychische reden dan ook, niet met die aandacht uit de voeten. Ze verliezen de controle over de situatie en vooral over alles wat zich op dat moment in hun innerlijk afspeelt. Aandacht maakt ze kwetsbaar. Er ontstaat kortsluiting in hun hoofd; ze verkrampen en blokkeren.
Een goed voorbeeld van iemand waarbij die kortsluiting steeds ontstaat is George VI, de koning van Engeland, gespeeld door Colin Firth in de speelfilm The King’s Speech uit 2011. Deze schuchtere man die onverwacht zijn broer als koning moet opvolgen, wilde helemaal geen koning worden. Hij was daar niet op voorbereid en de publieke aandacht die hij zou krijgen durfde hij niet aan. Wat hem vooral vrees aanjoeg was, dat hij -de stotteraar- in het openbaar zou moeten spreken en niet uit zijn woorden zou kunnen komen. Maar nu moet hij wel. Op initiatief van zijn vrouw probeert hij daarom, ondanks tegenzin, met hulp van spraaktherapeuten zijn spreekproblemen onder controle te krijgen. Het wordt er echter met al die therapeuten en kwakzalvers niet beter op. Pas nadat hij in zee gaat met de deskundige therapeut Lionel Loque (Geoffrey Rush) treedt er verbetering op. Tussen de mannen ontstaat, na een tijd van strijd, uiteindelijk een vertrouwensband waardoor de koning steeds meer met zijn gevoelens naar buiten durft te treden en open staat voor Lionel’s bijzondere aanpak.
De vuurproef voor de koning vindt plaats als Engeland in 1940 met Duitsland in oorlog raakt. Als koning wordt hij geacht zijn volk toe te spreken. En de drempel ligt hoog. Het moet een oorlogstoespraak worden die een koning waardig is. Hij zal zijn volk in deze onzekere tijden moed, hoop en houvast moeten bieden. Het komt er nu op aan. De eisen die de koning aan zichzelf stelt zijn echter zo hoog, dat de moed hem al bij voorbaat in de schoenen zinkt. Als het moment van de toespraak gekomen is, zien we hem weifelend en verkrampt door de vertrekken van zijn paleis naar de opnameruimte lopen, in zichzelf gekeerd, kwetsbaar, gestrest, het huilen nabij. Enkele vertrouwelingen die in het paleis aanwezig zijn, wensen de koning beleefd succes, maar vrezen zichtbaar het ergste. Het land is in afwachting. Als dit maar goed gaat. De koning lijkt te breken.
Lionel heeft het zo geregeld dat in de kleine opname studio alleen de koning, diens vrouw en hijzelf aanwezig zijn. Vanachter de microfoon zal de koning zijn vele onderdanen overal ter wereld toespreken. Zijn toespraak is uitgeschreven en de koning heeft veel geoefend. De vraag is of hij de druk van het moment mentaal aan kan. Eenmaal achter de microfoon dreigt de koning onder de veelheid van gevoelens en gedachten die door zijn hoofd schieten, verder te verkrampen. Lionel ziet het gebeuren, leidt de koning af door wat technische instructies te geven en brengt hem terug in het hier en nu. Hij maakt ook enkele grappen die wat ontspanning brengen. Dan komt het signaal dat de opname begint. De angst en kwetsbaarheid van de koning bereiken een maximum. Hij kijkt Lionel wanhopig aan. Wat kan deze op dat laatste ogenblik nog voor hem doen?
En Lionel komt met iets; een eenvoudige, maar sublieme verbale interventie die niet onderschat moet worden. Op het cruciale moment vindt hij de bijna magische woorden die de koning tijdens zijn toespraak het gezochte houvast blijken te bieden. Simpele woorden die de overweldigende en angstaanjagende opgave waar de koning voor staat weten te reduceren tot beheersbare proporties; klein en intiem maken. Woorden die de dreigende kortsluiting voorkomen, omdat ze de toespraak van de koning laten plaatsvinden en begeleiden binnen de vertrouwde en veilige ruimte van hun vriendschap: ‘Forget anything else… Just say it to me… Say it to me, as a friend’.
Zie hier het prachtige fragment:
OBSERVATIONS 