The Circle

The Circle van Dave Eggers is een meeslepend boek dat je aan het denken zet. Het geeft een beeld van de toekomst waarin recente ontwikkelingen op het gebied van de technologie (social media, opslagcapaciteit (cloud), rekenkracht en sensoren) maximaal worden ingezet en de verleidelijke illusie van een prachtige transparante participatiesamenleving mogelijk maken.

De collectieve illusie bestaat er in, dat maximale transparantie een ultiem doel is en tot een betere menswaardige wereld leidt. Daarbij wordt de individuele vrijheid (om bijvoorbeeld iets niet te delen) beschouwd als een achterhaald en gevaarlijk principe. Delen en zichtbaarheid bepalen de norm; privacy is diefstal; wie niet deelt heeft iets te verbergen en is verdacht.

De Circle wordt door Eggers geschreven met een logica die eigenlijk niet te weerleggen is. De suggestie van een totalitair regime (Big Brother) wordt intelligent geneutraliseerd door aan te tonen dat de wereld veiliger, oprechter en mooier wordt en iedereen maximale kansen biedt. Binnen het door de Circle gehanteerde paradigma d.w.z. waarheid als maximale transparantie, klopt alles, kan alles worden uitgelegd en is er er geen reden tot verdenking. De cruciale vraag is of het paradigma klopt.

Mijn gevoel zegt: nee en dan gaan alle redeneringen die de Circle hanteert niet op. Maximale transparantie is in zichzelf een illusie. Dostojewski schreef in ‘Aantekeningen uit het ondergrondse’: laat mensen in kristallen paleizen wonen en de hele dag koekjes eten, en binnen enkele dagen zullen ze alles tot gort slaan. Mensen worden gek van een te grote zichtbaarheid.

In het boek laat Eggers een persoon zeggen dat mensen niet zonder de nacht kunnen; de nacht en de slaap die nodig zijn om opgedane ervaringen te verwerken. Dat is een bevrijdende gedachte. De verborgenheid hoort klaarblijkelijk onlosmakelijk bij het leven.